ESG: Co to jest i co warto wiedzieć?

ESG – o tym trzyliterowym skrócie mówi większość ekspertów od biznesu i zarządzania. To zasługa Unii Europejskiej, która już wkrótce nałoży obowiązek składania raportów ESG na wiele podmiotów działających na europejskich rynkach. Ale ESG to coś więcej, niż tylko unijny przymus – to nowe, rewolucyjne podejście do zarządzania aktywami, które zostanie z nami na dłużej. Czym jest ESG? Co warto wiedzieć o raportach ESG i nadchodzących zmianach w prawie unijnym?

CO TO jest ESG?

ESG (z ang. environmental, social and corporate governance) to podejście do zarządzania aktywami, w którym ocenie podlegają wskaźniki i działania związane z trzema czynnikami pozafinansowymi. Są to:

środowisko naturalne,
społeczeństwo,
ład korporacyjny.

W ESG każdy z tych czynników podlega drobiazgowej analizie, która ma pomóc inwestorom instytucjonalnym w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych. Na raporty patrzą też inwestorzy indywidualni, banki, inne podmioty rynku finansowego, instytucje ratingowe oraz konsumenci.

ESG dotyczy sfery wartości wyznawanych przez firmę, ale to przede wszystkim praktyczne, wymierne działania, które da się wyrazić za pomocą wskaźników. Co istotne, te nie są jak na razie sformalizowane – Unia Europejska wciąż pracuje nad stworzeniem ujednoliconej taksonomii. Jak na razie każda firma czy instytucja ratingowa może stworzyć własne wytyczne związane z ESG, oparte na unikatowych KPI (z ang. key performance indicators), czyli kluczowych wskaźnikach efektywności. Ich zadaniem jest zmierzenie, czy i w jakim stopniu zrealizowano określone wcześniej cele.

Jakie czynniki obejmuje ESG?

Wyjaśniliśmy już, że ESG skupia się na trzech kluczowych elementach: środowisku naturalnym, społeczeństwie i ładzie korporacyjnym. To ogólne stwierdzenia, za którymi mogą kryć się różne kwestie. Co dokładnie obejmują kryteria ESG?

Dopóki Unia Europejska nie wprowadzi ujednoliconej taksonomii wszystko zależy od tego, co poszczególnie podmioty wezmą pod uwagę podczas analizy. Mimo to dla każdej literki można wyróżnić najważniejsze KPI, czyli czynniki ESG.

ESG: czynniki środowiskowe

W przypadku litery E kluczowa jest szeroko pojęta ochrona środowiska. Dla Unii Europejskiej najważniejsze jest realizowanie celów związanych z obniżeniem śladu węglowego oraz neutralnością klimatyczną zgodną z porozumieniem paryskim. To kluczowe, ale niejedyne czynniki w środowiskowej analizie ESG. Duże znaczenie mają też m.in. kwestie zalesiania i zrównoważonej gospodarki leśnej, a także wykorzystania surowców naturalnych.

ESG: czynniki społeczne

W zakres czynników społecznych ESG wchodzi głównie ochrona społeczności lokalnej, w której działa dany podmiot, ale też dbanie o kapitał ludzki. Dotyczy to nie tylko pracowników, ale też ich rodzin, otoczenia, a nawet kontrahentów. Co ciekawe, analiza ESG obejmuje też kwestie etycznego traktowania zwierząt domowych, dzikich i hodowlanych, które też zostały włączone w czynniki społeczne.

ESG: czynniki ładu korporacyjnego

By zrozumieć czynniki ESG związane z ładem korporacyjnym, należy wyjaśnić, co w ogóle oznacza to pojęcie. Ład korporacyjny to zbiór zasad, norm oraz kodeksów dobrego postępowania dotyczących kwestii zarządzania organizacją, w tym relacji z kontrahentami.

Wszystko to podlega analizie, ale tak naprawdę ład korporacyjny w ujęciu ESG to dużo szersza kategoria. Zaliczają się do niej kwestie związane z rynkiem i panującą na nim sytuacją, przepisami prawnymi obowiązującymi w danym kraju, a także relacjami wewnątrz organizacji. W analizie ESG duża waga jest też przywiązywana do działań oraz regulacji antykorupcyjnych, antydyskryminacyjnych i antymonopolowych.

Jakie są najważniejsze zalety ESG?

ESG ma szereg zalet nie tylko z perspektywy inwestora, ale też samej firmy. To świetny sposób na zbudowanie pozytywnego wizerunku przedsiębiorstwa i pozyskanie nowych klientów. Oczywiście w każdym z tych przypadków kwestie finansowe pozostają kluczowe, ale dla coraz większej grupy ludzi znaczenie mają nie tylko pieniądze, ale też to, co towarzyszy ich zarabianiu. Branie pod uwagę czynników ESG ułatwi:

stworzenie pozytywnego wizerunku firmy w sferze publicznej,
pozyskanie nowych klientów,
znalezienie nowych, wykwalifikowanych pracowników,
zaangażowanie pracowników w działania firmy,
zachęcenie inwestorów,
zdobycie finansowania w ramach kredytu bankowego lub wejścia na giełdę,
analizę opłacalności i kosztów poszczególnych decyzji inwestycyjnych.

ESG a CSR: podobieństwa i różnice

Na pierwszy rzut oka ESG ma wiele wspólnego z CSR (z ang. corporate social responsibility), czyli społeczną odpowiedzialnością biznesu. To prawda, że te kwestie się ze sobą łączą, ale tak naprawdę ESG i CSR to dwie zupełnie różne rzeczy.

CSR to strategia zarządzania, która skupia się na działaniach na rzecz interesu społecznego. Jest całkowicie dobrowolna i dotyczy głównie działań filantropijnych. CSR stanowi jeden z wielu aspektów działania firmy, podczas gdy ESG to całościowa ocena organizacji pod kątem trzech kluczowych czynników. Podlegają jej kwestie obejmujące oraz nieobejmujące CSR.

Kto tworzy ratingi ESG?

Ratingi ESG to specjalne zestawienia, w których firmy oceniane są pod kątem poszczególnych kluczowych wskaźników efektywności. Tworzą je wyspecjalizowane agencje ratingowe ESG takie jak Bloomberg, MSCI, ISS ESG czy Refinitive.

Ponieważ ESG nie jest jak na razie ujednolicone, każda z nich stosuje własne kryteria. Przyjęta metodologia oraz liczba branych pod uwagę KPI różni się w zależności od agencji – niektóre zwracają uwagę jedynie na kilkadziesiąt czynników, inne zaś analizują ich aż kilkaset. Stosują one też różne sposoby wystawiania oceny. Niektóre agencje ESG podają ją na wzór agencji kredytowych (np. AAA, AA itd.), inne wyrażają ją liczbami.

ESG a regulacje unijne

W 2023 r. w życie wejdzie dyrektywa CSRD (z ang. Corporate Sustainability Reporting Directive) nakładająca obowiązek składania raportów ESG na dużą część podmiotów działających na rynkach europejskich. Zdaniem ekspertów to rewolucyjna zmiana, ale już teraz niektóre organizacje, głównie duże firmy, muszą co roku przygotowywać raport ESG.

ESG: dyrektywa NFRD

Reguluje to dyrektywa NFRD (z ang. Non-financial Reporting Directive), która zostanie zastąpiona przez CSRD. Obowiązuje ona od 2017 r. i nakłada obowiązek składania raportów ESG na przedsiębiorstwa zatrudniające co najmniej 500 pracowników. Biegli rewidenci sprawdzają, czy raport został złożony, ale w większości krajów UE (wyjątki to Francja, Hiszpania oraz Włochy) nie mają obowiązku weryfikacji zawartych w nim danych. Co istotne, wytyczne dla raportu ESG są niewiążące.

ESG: dyrektywa CSRD i zmiany w przepisach

Wraz z przyjęciem CSRD ma się to zmienić. Unia Europejska wprowadzi ujednoliconą formę raportu ESG, który ma być składany w formie elektronicznej. Zgodnie z nowymi przepisami treść raportu ma podlegać obowiązkowej weryfikacji w ograniczonym zakresie. Przeprowadzać ją mają firmy audytorskie, ale państwa mogą też atestować inne podmioty, np. wyspecjalizowane agencje ratingowe ESG.

Nowe przepisy unijne obejmują wszystkie spółki notowane na giełdzie, a także wszystkie firmy, które zatrudniają 250 osób, mają obrót powyżej 40 mln euro rocznie lub sumę bilansową wynoszącą co najmniej 20 mln euro. CSRD nałoży też na kadrę zarządzającą dodatkowe cele związane ze zrównoważonym rozwojem oraz zaleceniami Europejskiej Grupy Doradczej ds. Sprawozdawczości Finansowej (EFRAG).

ESG: dyrektywa SFDR

Od 2021 r. obowiązuje też dyrektywa SFDR (z ang. Sustainable Finance Disclosure Regulation) nakładająca obowiązek składania raportów ESG na niektórych uczestników rynku finansowego. Dotyczy to głównie zakładów ubezpieczeń oferujących ubezpieczenia na życie oraz doradców finansowych. Podmioty objęte dyrektywą muszą ujawniać informacje z zakresu przyjętej strategii zarządzania ryzykiem dla zrównoważonego rozwoju.

Co oznaczają zmiany w prawie unijnym?

Nadchodząca dyrektywa CSRD oznacza ogromne zmiany dla średnich i dużych przedsiębiorstw. Duża część firm będzie musiała składać raporty ESG, a Unia Europejska nałoży na nie obowiązek zachowania należytej staranności, który wymusi profesjonalne podejście do tematu i włożenie wiele wysiłku w analizę spółki pod kątem czynników ESG.

Co istotne, każda firma objęta tym obowiązkiem będzie musiała przyjąć długoterminową strategię uwzględniającą rozbudowany kodeks postępowania. Ma on objąć nie tylko samą organizację, ale też wszystkie podmioty wchodzące z nią w relacje biznesowe. Obowiązek zaplanowania i wdrożenia zasad należytej staranności do strategii korporacyjnej spadnie na kadrę zarządzającą.

Brak realizacji przyjętych postanowień może skończyć się poniesieniem odpowiedzialności cywilnej przez firmę. Na ten moment nie wiadomo, jak dokładnie ma to wyglądać. Dużo zależy od implementacji CSRD na gruncie prawa poszczególnych państw Unii Europejskiej. Jak na razie dyrektywa wyznacza jasny kierunek, w którym mają podążać firmy działające na rynkach europejskich. Niektóre kluczowe szczegóły poznamy dopiero, gdy CSRD wejdzie w życie.

ESG: podsumowanie

Gdy ESG było jeszcze w powijakach, wielu krytyków wskazywało, że to chwilowa moda, która na pewno się nie przyjmie. Teraz widzimy, jak bardzo się oni mylili. Już wkrótce Unia Europejska rozszerzy obowiązek składania raportów ESG, rośnie też liczba osób, dla których liczy się coś więcej niż tylko kwestie czysto finansowe. Na ESG zyskują wszyscy – inwestorzy, klienci, pracownicy, kadra zarządzająca, ale też sama firma, która buduje wiarygodność. Dlatego tak bardzo ważne jest zrozumienie tego zagadnienia dla nowoczesnego dyrektora finansowego.